بیماری نیوکاسل در پرندگان: علل، علائم، پیشگیری و کنترل

در دنیای امروز، علاقه به نگهداری از حیوانات خانگی، به ویژه پرندگان، به یکی از علاقه‌مندی‌های رایج تبدیل شده است. مراقبت از این پرندگان و پیشگیری از بیماری‌های آن‌ها نیازمند دانش کافی درباره نیازها و مشکلات بهداشتی آن‌هاست. یکی از مهم‌ترین بیماری‌ها که می‌تواند تهدیدی جدی برای پرندگان باشد، بیماری نیوکاسل (Newcastle disease) است. این مقاله به بررسی جامع این بیماری، علل بیماری نیوکاسل، علائم بالینی نیوکاسل، پیشگیری و کنترل آن می‌پردازد.

معرفی بیماری نیوکاسل

بیماری نیوکاسل یکی از بیماری‌های ویروسی مهم در بین پرندگان است که عمدتاً به وسیله ویروس نیوکاسل از خانواده پارامیکسوویریده ایجاد می‌شود. این ویروس به سرعت در پرندگان منتشر شده و به ویژه در گروه‌های پرندگان که به صورت دسته‌جمعی نگهداری می‌شوند، شیوع بیشتری دارد. بیماری نیوکاسل برای اولین بار در سال ۱۳۲۹ در ایران شناسایی شد، اما منشاء اولیه آن به اندونزی بازمی‌گردد و از طریق پرندگان مهاجر به سایر نقاط جهان منتقل شده است.

علل بیماری نیوکاسل

بیماری نیوکاسل به وسیله ویروس نیوکاسل از خانواده پارامیکسو ویروس ایجاد می‌شود. این ویروس مشابه ویروس‌های عامل بیماری‌های انسانی مانند اوریون و سرخک است. علت بیماری نیوکاسل شامل تماس با مواد آلوده به ویروس می‌شود که می‌تواند شامل کفش، لباس، وسایل نقلیه، تجهیزات، کود، خوراک و آب آلوده باشد. این ویروس می‌تواند برای چندین هفته در محیط‌های گرم و مرطوب، بر روی پرها، کود و سایر مواد مرتبط با پرندگان زنده بماند.

علائم بالینی نیوکاسل

علائم بیماری نیوکاسل می‌تواند به اشکال مختلفی بروز کند و به‎طورکلی شامل موارد زیر است:

نشانه‌های تنفسی: تنگی نفس، سرفه، ترشح بینی و در برخی موارد ممکن است صداهای تنفسی غیرعادی و خس‌خس سینه مشاهده شود.

نشانه‌های عصبی: افسردگی، گیجی، عدم تعادل، لرزش عضلات و ناتوانی در حرکت که ممکن است باعث تغییرات غیرمعمول در رفتار و فعالیت‌های پرنده شود.

بی‌اشتهایی: کاهش شدید اشتها و نوشیدن آب که می‌تواند به کمبود مواد غذایی و آب در بدن پرنده منجر شود.

افتادگی بال‌ها و فلجی: ضعف عضلانی و عدم توانایی در بلندکردن بال‌ها که می‌تواند به ناتوانی در پرواز و حرکت به سمت غذا و آب منجر شود.

لرزش و تورم چشم‌ها و گلو: پف کردن، التهاب و تغییرات در ظاهر این نواحی که ممکن است به عفونت‌های ثانویه یا مشکلات بینایی منجر شود.

اسهال آبکی و سبز رنگ: مدفوع رقیق و تغییر رنگ به سبز که می‌تواند به مشکلات گوارشی و اختلال در جذب مواد غذایی منجر شود.

ناهجاری و کاهش تخم‌گذاری: کاهش تولید تخم در پرندگان تخم‌گذار که ممکن است به اختلالات هورمونی و مشکلات تخم‌گذاری منجر شود.

علایم نیوکاسل بسته به نوع ویروس و وضعیت سلامت پرنده ممکن است متفاوت باشد و شدت آن‌ها می‌تواند به‌طور قابل‎توجهی بر سلامت پرندگان تأثیر بگذارد. همچنین، این بیماری می‌تواند منجر به تلفات بالا در گله‌های پرندگان شود و نظارت و اقدامات پیشگیرانه به موقع بسیار حائز اهمیت است.

تشخیص بیماری نیوکاسل

برای تشخیص بیماری نیوکاسل، پزشک دامپزشک باید به بررسی علائم بالینی پرنده و تغییرات پاتولوژیک پس از مرگ پرنده بپردازد. روش‌های تشخیصی شامل موارد زیر است:

تشخیص ویروس و تعیین پاتوتیپ آن: پزشک باید با استفاده از نمونه‌برداری از ترشحات بدن یا بافت‌های آلوده، ویروس نیوکاسل را شناسایی و نوع آن را تعیین کند.

تعیین مواد ژنتیکی ویروسی: بررسی مواد ژنتیکی ویروسی در زخم‌ها و ترشحات بدن به کمک تکنیک‌های آزمایشگاهی مانند PCR صورت می‌گیرد.

افزایش چشمگیر پادتن‌ها در سرم خون: پزشک باید تغییرات پادتن‌ها را بین دوره‌های حاد و نقاهت بیماری با استفاده از آزمایش‌های سرم‌شناسی بررسی کند.

درمان و جلوگیری از بیماری نیوکاسل

تا کنون درمان قطعی برای بیماری نیوکاسل کشف نشده است، اما پیشگیری می‌تواند تأثیر زیادی بر کنترل این بیماری داشته باشد. واکسن نیوکاسل به‎عنوان یکی از مؤثرترین روش‌های پیشگیری موجود است. جلوگیری از نیوکاسل شامل اقدامات زیر است:

واکسیناسیون:

برای درمان نیوکاسل و جلوگیری از شیوع آن، واکسن نیوکاسل به سه روش مختلف به‌کار می‌رود. این روش‌ها شامل دادن قطره به پرندگان، اسپری کردن واکسن در محیط و اضافه‎کردن محلول واکسن به آب آشامیدنی هستند.

حفظ بهداشت محیط:

باید محیط نگهداری پرندگان را تمیز نگه‌داشت و از تماس با مواد آلوده جلوگیری کرد.

واکسیناسیون جوجه‌ها:

واکسیناسیون جوجه‌های یک روزه به‌طور مؤثر می‌تواند خطر بروز بیماری را کاهش دهد.

درصورتی‌که پرندگان به بیماری نیوکاسل مبتلا شوند، استفاده از داروی نیوکاسل و واکسن نیوکاسل می‌تواند در مراحل اولیه بیماری کمک‌کننده باشد. با این‎حال، بهترین راهکار برای پیشگیری از بیماری نیوکاسل، واکسیناسیون به موقع و مناسب است.

بیماری نیوکاسل در انواع پرندگان

این بیماری می‌تواند به پرندگان مختلفی از جمله مرغ، بوقلمون، اردک، مرغابی و حتی پرندگان زینتی نیز منتقل شود. بیماری نیوکاسل کبوتر می‌تواند از طریق لاشه این پرندگان نیز شیوع یابد. در صورت ابتلا، درمان شامل استفاده از داروهای مقوی و پروتئینی است.

برای تقویت پرنده، باید دانه‌های مقوی مانند ماش، ارزن و گندم را به صورت دستی به پرنده داد و محیط را در معرض نور مستقیم خورشید قرار داد، زیرا گرما می‌تواند به کاهش فعالیت ویروس کمک کند.

سخن پایانی

بیماری نیوکاسل یکی از مشکلات جدی در پرورش پرندگان است که می‌تواند به مرگ و میر بالا در بین طیور منجر شود. پیشگیری از بیماری نیوکاسل با استفاده از واکسن نیوکاسل و رعایت استانداردهای بهداشتی در نگهداری پرندگان، بهترین روش برای مقابله با این بیماری است. با اتخاذ تدابیر مناسب و واکسیناسیون به موقع، می‌توان از بروز این بیماری جلوگیری کرده و سلامت پرندگان را حفظ نمود.

با‌توجه‌به تأثیرات گسترده و جدی بیماری نیوکاسل، ضروری است که تمامی کسانی‎که به نگهداری و پرورش پرندگان مشغولند، با علائم نیوکاسل، روش‌های تشخیص و اقدامات پیشگیرانه آشنا شده و به بهداشت و مراقبت‌های لازم توجه ویژه‌ای داشته باشند.

سؤالات متداول

آیا بیماری نیوکاسل برای انسان خطرناک است؟

پاسخ:

بیماری نیوکاسل به‎طورکلی برای انسان خطرناک نیست. این بیماری عمدتاً بر روی پرندگان تأثیر می‌گذارد و در شرایط عادی تماس با پرندگان بیمار خطر جدی برای انسان ایجاد نمی‌کند.

راه‌های پیشگیری از بیماری نیوکاسل چیست؟

پاسخ:

برای پیشگیری از بیماری نیوکاسل، باید واکسیناسیون منظم پرندگان انجام شود. همچنین، حفظ بهداشت محیط از جمله تمیز نگه‌داشتن قفس‌ها و تجهیزات و جلوگیری از تماس با پرندگان آلوده اهمیت دارد. رعایت این اقدامات می‌تواند به کاهش شیوع و انتقال این بیماری کمک کند.

علائم بیماری نیوکاسل در پرندگان چیست؟ 

پاسخ:

علائم بیماری نیوکاسل در پرندگان شامل نشانه‌های تنفسی مانند تنگی نفس و سرفه، نشانه‌های عصبی نظیر افسردگی و فلجی، بی‌اشتهایی، افتادگی بال‌ها، تورم چشم‌ها و گلو، اسهال آبکی و سبز رنگ و کاهش تخم‌گذاری در پرندگان تخم‌گذار است.